Efnan Atmaca – Buket Uzuner’in Defne Kaman’ın tabiat ve eşitlik için verdiği savaşı anlattığı dörtlemesi sona erdi. nihayet kitap “Ateş”te Mardin’i konut tutan Uzuner, bu masalsı kentin efsanelerini de yeni maceraya ekliyor. Kitabın odağında mülteci sorunu var. Defne Kaman Evvel kendini seçen öksüz bir mülteci çocuğu kurtarıyor. Sonra da bütün mülteciler için çalışmaya başlıyor. Elbette onun bu eforunu alkışlayan kadar ona kızan da var. Tehditler çoğalınca Defne ve Ufak kız Nar kayboluyor. Başta Umay Nine olmak üzere bütün dostları da onları aramaya Mardin’e gidiyor. Yeni iki Ira daha katılıyor onlara: Havinyaz ile Ali Werther. hekim Ali Werther yarı Alman yarı Türk bir kahraman ve onun yaşadıklarıyla mülteci meselesinin mümkün sonuçlarının neler olabileceğini tartışıyor kitap. Tabiatın yunus, geyik ve kartal aracılığıyla koruduğu Defne’yi bu Kez bir Beygir kolluyor. Pegasus’un Türk mitolojisindeki karşılığı, kız kardeşi Tulpar. Bu veda macerası bütün seriyi de özetler nitelikte.
“Tabiat Dörtlemesi”ni “Ateş” ile tamamladınız. Bu romanlarda Türk mitolojisi, Şamanlık üzere kültürümüze ilişkin öğeleri anlatıyorsunuz. Ne oldu da özümüzdeki bu kıymetlerle bağımız koptu?
Dünyada tahminen de kendi mitolojisini bilmeyen Biricik milletiz. Halbuki mitoloji her milletin kendi anadilinde kendi kültürüne ilişkin sembollerle kendi endişelerini, hayallerini anlatarak binlerce Yıl lisandan lisana taşıyan Fazla Bedelli bir aidiyet mirası, kültür hazinesidir. Bu yüzden tıpta ‘psikomitoloji’ diye bir ilim var. Kendi kökünden kopan kültürler uzun yaşayamaz, erir, asimile olur, kaybolur. Biz, Yunan mitolojisinden Pegasus’u, Diyanet Vakfı’nın “İslam Ansikloperdisi”ne nazaran ‘Hz. Peygamber’in miraca çıkarken istifadesine sunulan vasıtaların birincisi olarak’ bahsedilen Burak’ı biliyoruz ancak kendi mitolojimizdeki kanatlı Beygir Tulpar’ı bilmiyoruz. Hades’i biliyoruz fakat kendi Erlik Han’ımızı bilmiyoruz. Tabiat ve doğum tanrıçası Artemis’i biliyoruz kendi Umay Ana’mızı bilmiyoruz. Uzun bir liste Mevcut zira Türk mitolojisi “Manas Destanı”ndan Dede Korkut’a, Huban Arığ’dan Oğuz Kaan’a Güçlü bir mitolojidir. yazın sanatı aslında mitolojinin Çağdaş biçimidir. Birinci felsefeciler, varlığın ve şuurun manasını birinci sorgulayanlar mitleri kuran nine ve dedelerimizdi. Bin Yıl Evvel güzel ve ahlaklı devlet idaresi için öğütler veren ve Karahan Türkçesiyle yazılmış “Mutlu Bilgiler Kitabı” olan “Kutadgu Bilig”i merak bile etmiyoruz zira bize bunlar öğretilmiyor. neden kendi mitolojimiz bize öğretilmiyor ve bunun kime faydası var? “Ateş” romanında bu da tartışılıyor.
Dörtlemeye 2008’de başladınız. Tabiatla Ahenk içinde yaşamayı seçmezsek sonumuzun vahim olduğunu söylediniz. Bu süreçte ne kadar öngörülü olduğunuzu da gördük. Pandemiydi, kıtlıktı, susuzluktu derken yaşananlar ortada. Tabiat beşerden intikam mı alıyor? İnsan hiç mi ders almadı?
İnsan ders alabilen bir canlı değil. Yaşadıklarım, okuduklarım, dinlediklerim ve kendi zaaflarımdan öğrendiğim en Değerli şey, insanın başına gelen ve gelmiş kötülüklerden ders alabilecek kapasiteye sahip bir canlı çeşidi olmadığıdır. Elbette istisnalar var; bizi uyaranlar, bilgeler, akıllılar fakat her çağda ve kültürde istisna olacak kadar azdır sayıları. Bu bahis hakkında felsefeciler ve beyin-sinir bilimciler Fazla uzun vakittir çalışıyor, düşünüyorlar. Yaşanan her felaketten sonra hayatta kalanlar kısa bir müddette, bir-iki Kuşak içinde başlarına gelenlerin nedenlerini büsbütün unutur ve kaldığı yerden birebir yanlışları sürdürmeye devam ediyorlar, ediyoruz. Resmî insanlık tarihinin zaferler, fetihler, küllerinden doğuşlar diye allayıp pulladığına değil, gerçeğe bakınca maalesef çeşidimizin aptal değil, açgözlü, zalim, bencil ve Fazla kıskanç olduğunu görüyoruz. Şayet “Ne yapabiliriz?” diye sorarsanız zaten çoktan evrilmeye başladığımızı ve muhtemelen sapiens’ten cyborg’a yani Öbür bir cinse dönüşmekte olduğumuzu söyleyebilirim. Umarım o insan çeşidi vicdanlı bir canlı olur!
Defne Kaman ve dostlarını Birlikte tutan gönül gözüyle birbirlerine bakmaları ve yardımlaşmaları. Bu bilgeliğe nasıl ulaşacağız biz?
Hayat en bencil ve sevgisiz insanı bile bir gün kendi problemleri üzere diğerlerinin da kaygıları olduğunu kavramak zorunda bırakıyor. Bu şahıslar çoğunlukla yalnızlık dehşetinden, mecburen bunu yapıyorlar. Biliyorsunuz, “Ateş”te birkaç Ira bu kavrayışı sancılı biçimde yaşıyor. Sevdiklerimizin zahmetlerini nitekim dinlemeye başlarsak bunun bizim kendi İç dünyamıza da güzel geleceğini artık hormon ve hudut bilimi de kanıtlıyor. İsmine diğerkâmlık, özgecilik (alturizm) denen, ‘başkalarının faydasını da kendi faydası kadar gözetme, diğer insanlara maddi yahut manevi ferdî Menfaat gözetmeksizin faydalı olmaya çalışmanın insanın bağışıklık sistemini güçlendiren oksitosin hormonunu artırdığı söyleniyor. Ben yalnızca nörobilimcilerin yalancısıyım(!).
Kız Sevinci: Uygarlığın anne Gücü
Kitapta Defne Kaman ile dostlarını okura emanet edip veda ediyorsunuz onlara. ancak biz Ayperi’den sonra Yine bir bilge adayı Nar ile tanıştık bu kitapta. Onların yaşadıklarını Tekrar anlatacak mısınız bize?
Defne Kaman ve Umay Nine’yi seven okurlar benden yıllardır çocukları için mitoloji ve Tabiat bahisli, Ufak Defne ile Genç Umay’ın Maceraları’nı yazmamı istiyorlar. Bu türlü bir gereksinim olduğunu ben de düşünüyorum lakin elimde geçen Yıl başladığım iki kitap var.
Kitapta “Kız Ateşi”nden dem vuruyorsunuz, dünyayı güzelleştiren bayan sevincinden. Bayanlar mı değiştirecek dünyayı sizce? Ne Vakit alacak bayanlar erki ellerine?
Benim yıllardır kullandığım bir kavram bu. Aslında buna “Kız Sevinci: İnsan Uygarlığının anne Gücü” diyorum. “Kız Neşesi”, hepimizin güzel bildiği, varlığını Çabucak tanıdığımız, en karanlık ve umutsuz vakitlerde ışığını görünce yüzümüzün aydınlandığı, kederlere deva, açlara aş, hastalara şifa, meskenin, ocağın, hayatın devamlılığı ve rahmetini sağlayan güç kaynağının ismidir. İnsanlığın her çağında yaşanmış Tüm savaşlar, yıkımlar, salgın hastalık; afetlerden sonra ortaya çıkan yokluk, kıtlık, yangın, acı, açlık, hastalık ve felaketlerden sonra ateşi yakan, etrafına çocukları ve yaşlıları toplayan, gerekirse taş kaynatıp sıcak çorbaymış üzere içiren, otlardan lapa yapıp yaraları saran, ninni, kıssa ve türkü-şarkıyla ruhları saran bayanların hayatı sürekli tekrar kurma ve sürdürülebilir kılma güçlerinin ismi “Kız Neşesi”dir.
Çok ferdî bir merakım. Umay Bayülgen üzere bir ninem olsun Fazla isterdim. Galiba en Fazla onun öğütlerinden ayrıldığıma üzüldüm. Siz kimden esinlendiniz Umay Nine karakterini yaratırken ve sizin için onun en Değerli öğüdü neydi?
Umay Nine, bayanların içinde Mevcut olan bilgenin, vicdanın ve aklın sesi, bizde “Anadolu Kadını” denen eski Türklerin ‘Kam’ı, Beyaz saçlı bilgesi Kocakarı, Tabiat Ana’nın sağduyusu ve sedası. Yaşımız ilerledikçe biz bayanlar hepimiz onu duymaya başlıyoruz lakin Fazla az bayan onu dinliyor. Umay Nine, “Unutma, insan yaşadıkça umudun ve aklın ateşi sönmez. Gerisi sana kalmış” diyor, daha ne desin?
Yorum Yok