SERAY ŞAHİNLER- Türkiye’den Yasa dışı yollarla Yurt dışına kaçırılan 12 eser daha ilişkin olduğu topraklara döndü. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından uzun müddettir yürütülen çalışma kapsamında ABD’de bulunan 12 eser Türkiye’ye iade edildi. Eserler geçtiğimiz cuma günü düzenlenen resmi merasimle Antalya Arkeoloji Müzesi’nde ziyarete açıldı.
Bakanlık tarafından nihayet üç yıldır ABD Manhattan Bölge Savcılığı ve dahil Emniyet İstihbarat Ünitesi ortasında yapılan Amel birliğiyle ülkemize ilişkin yapıtların iadesi için Aka Uğraş harcanıyor. 2022 ve 2023 yıllarında bu Amel birliği sayesinde üç kümede Yekün 44 adet yapıtın iadesi sağlandı. nihayet gelen 12 eser de ortak çalışmanın eseri. Bu yapıtlardan dokuzunu Shelby White koleksiyonu soruşturması kapsamında el konulan eserler oluşturuyor. öteki üç yapıta ise Perge Antik Kenti ve Boubon Antik Kenti ile ilgili yürütülen ve hala devam eden iki soruşturma kapsamında el konulmuş.
MS 3. yüzyıla tarihlenen ve Perge Tiyatrosu’ndaki hafriyatlarda elde edilen heykel başları ziyaretçilerin ilgisini en Fazla çeken yapıtlardan. (sol üstte)
Bir ortada sergileniyor
Hepsi devrinin Değerli ve Ender yapıtlarından. Pekala, birinci günden beri “İade 12 eser” olarak bildiğimiz bu eserler neler? MÖ 6 bine ilişkin Konya Çatalhöyük kökenli anne tanrıça heykelciği, Yine birebir periyoda ilişkin Burdur Hacılar kökenli bir anne tanrıça heykelciği, MÖ 5 bin tarihli bütün hâlde korunmuş Kiliya tipi bir idol, MÖ 2 bin’de şark Anadolu yayla kültürüne ilişkin bir vazo, MÖ 3 bin sonuna tarihlenen bir boğa arabası modeli, MÖ 6. yüzyıla ilişkin olan Muğla Hydia Antik Kenti kökenli vazo, MS 1-3. yüzyıllara ilişkin olduğu bilinen Roma Devri askeri diploma, İmparator Septimius Severus’un tasvir edildiği MS 2-3. yüzyıllara ilişkin gerçek boyutlu ve Boubon Antik Kenti kökenli bronz heykel ve Tekrar Boubon kökenli bronz kol, MS 3. yüzyıla tarihlenen ve bir rahibe ilişkin olduğu düşünülen bronz büst, tıpkı tarihe uzanan Perge Tiyatrosu’ndan kaçırıldığı tespit edilen iki heykel başı müzedeki yerini aldı. Her biri sanat tarihi için eşsiz kıymete sahip. Bilhassa bronz heykeller epey etkileyici. Eserler müzenin nihayet salonunda ziyaretçilerle buluşuyor. Gelen modüllerin Aka kısmı bir ortada. Bronz kol ise müzenin üst katında yer alıyor.
Boğa arabası modeli Şanlıurfa’daki Abamor Höyük’ten kaçırılmış.
Septimius sürprizi
En İlgi çeken yapıtlardan Septimius Severus heykeli bir müddet Metropolitan Müzesi’nde ödünç olarak sergilenmiş. Burdur Gölhisar’da bulunan Boubon Antik Kenti’nde 1960’larda gerçekleştirilen kaçak hafriyatlarda elde edilmiş ve Yurt dışına çıkarılmış. Prof. Dr. Jale İnan başta olmak üzere ilim insanlarınca yapılan yayınlarda bu heykellerin Boubon’a ilişkin oldukları kabul ediliyor. Antik Devre bronz döküm heykellerinin birçoğu eritilip Öbür alanlarda kullanılmış olduğundan günümüze ulaşmamış. MS 193-211 yıllarında karar sürmüş Roma İmparatoru Septimius Severus’a atfedilen heykel günümüze ulaşabilmiş insan boyutunda Az bronz heykeller için Değerli bir örnek. Stantta öne çıkan yapıtlardan bir Öteki Perge Tiyatrosu’nda bulunan heykel başı. Bakanlığın müze uzmanları ve akademisyenlerce hazırlanan raporlar, Manhattan Savcı Yardımcısı ile yapılan Hadise yeri incelemesi sonucunda elde edilen kriminolojik datalar ışığında başların Perge kökenli olduğu katılık kazanmış ve savcılık yapıtlara el koymuş. Yapılan incelemelerde Laf konusu heykellerin gövdesinin daha erken devirlerde işlenmiş olduğu ve başların MS 3. yüzyılda da Tetrarkhlar devrinde tekrar çalışıldığı anlaşılıyor. Büst bezemeli çelenk takan bronz portrenin ise MS 3. yüzyıla tarihlendirilen imparator kültü rahibi ya da yarışları düzenleyen şahsa ilişkin bir portre yontusu olduğu bedellendiriliyor.
1970’lerde Milas’taki Hydai Antik Kenti Nekropolisi’nden kaçırılan yapıtlardan olan MÖ 580-560 tarihli vazo da müzedeki yerini aldı. Shelby White koleksiyonundan el konularak iadesi sağlanan Kiliya tipi idol da hem Tüm olması hem 18 cm’lik ebadıyla benzerleri ortasında ön plana çıkıyor ve ilişkin olduğu periyodun dini ve toplumsal hayatına Fer tutuyor. Bronz boğa arabası modeli ise İlgi çeken eserler ortasında. Şanlıurfa’daki Abamor Höyük’ten çıkarılan ve Yasa dışı yollarla Yurt dışına kaçırılan yapıtın bir mezar armağanı, oyuncak yahut ilahlara sunulmuş nesnelerden olabileceği düşünülüyor. Bir öbür eser ise Roma periyoduna ilişkin bronz yazıt askeri bir diploma. Bu diploma, Roma Askeri Lejyonları’nda misyon yapan, vatandaş olmadığı hâlde Roma ordusunda savaşan askerlere emekliliklerinde verilen bir doküman.
MÖ 5 bin tarihli Kiliya tipi idol dönemin dini ve toplumsal hayatına Fer tutuyor.
DEDEKTİF ÜZERE İZ SÜRÜLDÜ
Antalya Müze Müdürü Mustafa Demirel, “Bu yapıtların ortak noktası, her birinin kaçak kazılarla elde edilerek uzun yıllar Evvel ülkemiz dışına çıkarılmış olmasıdır. Bu yapıtların iadesi için geçmişe yönelik kanıt arama çalışmaları yapılmış ve bu kapsamda da kaçak hafriyat ve kültür varlığı kaçakçılığı olaylarına ait binlerce arşiv dokümanının taranması, eski gazete haberlerinin tetkik edilmesi, akademik yayınların derlenmesi, Meydan incelemeleri, görgü şahitleri ile görüşmeler üzere Fazla taraflı araştırmalar gerçekleştirilmiştir. Bununla birlikte, yapıtlarımız, Türk Hava Yolları tarafından ülkemize pek Fazla Defa olduğu üzere fiyatsız olarak getirilmiştir. Aka Ehemmiyet ve hassasiyet gerektiren bu taşıma operasyonu, sanat yapıtları için hisli kargo odalarına sahip Turkish Cargo’nun milletlerarası sertifikalı, alanında uzman takımlarıyla gerçekleştirilmiştir” diyor.
Yorum Yok