Huzur ve inancın yalnızca beşerler için değil, hayvanlar için de Gerekli olduğunu hatırlatan kuş konutları Osmanlı’da merhametin en Değerli simgelerindendi. 15’inci ve 16’ncı yüzyılda bir oyuk, Ufak bir yuva halinde tasarlanan bu minik meskenler yıllar içinde adeta sarayı andıran yapılara dönüştü. Tuğla, kiremit, taş ve harç kullanılarak yapılan kagir kuş konutlarının yanı Dizi tahtadan yapılan yuvalar da vardı. Fakat bunların birden fazla ya vakte karşı direnemedi ya da yangınlarda yok olup gitti. Daha Fazla serçe, latife, kırlangıç üzere Ufak kuşlar için inşa edilen kuş konutları bu canları kışın fırtına ve soğuktan, Edebiyat da yakıcı güneşten koruyordu. Osmanlı Devleti’nin maneviyat ve mimari yaklaşımının eşsiz bir temsili olan kuş konutları için Sanat Tarihçisi Hayri Fehmi Yılmaz, “İslam inancı gereği meskenlerin cephesinde o periyotta fotoğraflardan, figürlerden, heykellerden hoşlanılmıyordu. Bu nedenle kuş konutları binanın Hariç imgesini estetik manada da zenginleştirdi. Bunlar birinci periyotta Ufak bir yuva halindeyken daha sonrakilerin bir saray üzere tasarlanması mimari zerafeti gözler önüne seriyor” dedi.
SEVAP KAZANACAKLARINI DÜŞÜNDÜLER
‘Kuş köşkleri’, ‘kuş sarayları’ da denilen bu minyatür yapıları saray, cami, medrese, han, kütüphane, türbe, köprü, çeşme üzere dini ve sivil mimari yapılarda görmek mümkündü. Kuş meskenlerinin üç boyutlu olarak tasarlandığını Anlatım eden Hayri Fehmi Yılmaz, “Küçücük bir canlının varlığı hesap edilerek bunlar tasarlanmış. Yani işin içinde hem estetik hem de ince bir ruh var. Bu yalnızca bizim için değil, dünya uygarlığı için de Değişik ve değerli“ tabirlerini kullandı.
Osmanlı’da kuş meskenlerini inşa ettiren şahısların Öbür bir hedefi daha vardı; öldükten sonra da Meslek defterlerinin Aleni kalacağını ve bu biçimde sevap kazanacaklarını düşünüyorlardı. Kuşlar için yapılan bu hizmet öte dünyada da onlarla olacaktı. Yılmaz, “Bu hayvanların rahatlıkla yuva yapması, huzurlu bir Ömür alanı bulması için kuş meskenleri rüzgar almayan bir cepheye yerleştiriliyor, yabanî hayvanların ulaşamayacağı halde hazırlanıyor ve tasarlanıyordu” bilgisini de paylaştı.
17’nci yüzyılda Osmanlı coğrafyasını karış karış gezen Fransız Seyyah Jean de Mr. Thèvenot’un seyahatnamesinde kuşlarla ilgili, “Her gün birçok kimse pazarlara kuş satın almaya masraf ve bunları özgür bırakırlar. Söylediklerine nazaran bu kuşların ruhları, kıyamet gününde Rab’ın huzurunda onların uygunluklarına şahitlik edecekler” notunu düşmüştü.
‘GAYRİMÜSLİMLERE İLİŞKİN OLANLAR DA VAR’
Osmanlı’da hayvanlarla Birlikte yaşama nizamı yaratılmasının bir Öbür örneği de cami avlularına su sebilleri inşa edilmesi. Sebillerin ve kuş meskenlerinin çoklukla yüksek yapılara kurularak hayvanların korunmasının sağlandığının altını çizen Hayri Fehmi Yılmaz, bu kültürün yalnızca İslamiyet inancına has olmadığını, “Kuş konutları Osmanlı’nın Bir arada yaşama kültürünün güzel bir yansıması. Bize Fazla İslami üzere geliyor lakin Osmanlı kentlerinde gayrimüslim yapılarda da kuş meskenleri var. örneğin Kuzguncuk’taki Aziz Panteleimon Rum Ortodoks Kilisesi’nin cephesinde hoş bir kuş meskeni var. Fener’deki Tuğrul Sina Manastırı’nın papaz meskeninin ve kütüphanesinin cephesinde Fazla hoş kuş konutları var. Yeniden Balat’ta Ahrida Sinegogu’nun cephesinde hoş kuş konutu örnekleri var. Bu coğrafyada Müslümanlar, Hristiyanlar, Museviler daima Bir arada ortak bir Medeniyet yarattı” sözleriyle anlattı.
Feldmareşal Helmunt von Moltke’nin 1835-1839 yılları ortasında Türkiye’de askerî görevi sırasında yazdığı 66 mektubun içerisinde de kuş konutlarıyla ilgili ayrıntılar vardı. Moltke, kuş konutlarıyla ilgili şu satırları kaleme almıştı: “Türkler hayırseverliklerini hayvanlara karşı bile gösterirler. Üsküdar’da bir kedi hastanesi bulursun, Bayezid Camii’nin avlusunda da güvercinler için bir bakım yeri vardır. Birçok mezar taşının altı yalak formunda oyulmuştur. Buraya yağmur suları toplanır ve sıcak yaz günlerinde köpekler ve kuşların susuzluklarını giderebilecekleri Ufak mikyasta bir fukara mutfağı görevini görür. Müslümanlar hayvanların şükranının da insanlara hayır getireceğine inanırlar.”
‘ARTIK BİRDEN FAZLA KİŞİ HEYECANLANMIYOR’
İstanbul’daki birinci kuş konutu İstanbul’un fethinden sonra Eyüp Sultan Cami’ne yaptırıldı, akabinde Tüm İstanbul yapılarında bu anane sürdürüldü. Tıpkı vakitte Anadolu ve Rumeli’nin pek Fazla kentinde de kuş meskenleri yapıldı. Kuş konutlarının dünya mimarisinde bir gibisi olmadığına dikkat çeken Sanat Tarihçisi Yılmaz, en hoş örneklerine ise İstanbul Üsküdar’da rastlandığını söyledi. Günümüzde kuş konutlarının Çağdaş örneklerinin yapılmaya çalışıldığına değinen Hayri Fehmi Yılmaz, bu geleneğin yaşatılması gerektiğini ise şu sözlerle lisana getirdi:
“Bugün artık kimse penceresinin önüne kuşlar için su ya da yem koymuyor. Pencereler kirleniyor diye Fazla öfkeleniyorlar, hatta kızıyorlar. Kış ayazında, karda bile koysanız ‘Pencereler kirleniyor, yapmayın’ diyerek Çabucak İhtar eden komşular var. Bir söyleşide komşularımı bu türlü şikayet etmiştim, hatta komşularım ‘Bizi şikayet ediyorsun’ diye kızmıştı. Bugünkü dünyada hayvanları seviyor üzere görünmekle Birlikte kimi hususlarda nihayet derece daha benciliz. Osmanlı’da bir kuşun o meskende yavru yapması, yaşaması ve beslenmesi bolluk kabul edilirdi. Lakin maalesef bu Cin şeyler karşısında artık birden fazla şahıs heyecanlanmıyor.”
Yorum Yok