İsmail Şahin | ismail.sahin@milliyet.com.tr- Asen Kalesi, yani Bulgarca ismiyle Asenova Krepost… Geçmişi M.Ö. 5. yüzyıla kadar gidiyor. Bu coğrafyanın hâkimi olan Trak Uygarlığı Dönemi’nde Ege Denizi kıyılarından gelen tüccarlar Rodop Dağlarını ve akabinde Orta Bulgaristan Dağlarını kervanlarla aşarak mallarını Filibe’ye, oradan da Avrupa’nın diğer kentlerine ulaştırıyorlardı. Kayalar üzerindeki kalenin bulunduğu yer ise Filibe ile Ege kıyılarını birbirine bağlayan geçidi koruyan en stratejik noktaydı. Birinci kurulduğunda Ufak bir kule fonksiyonu gören Asen Kalesi, üzerinde durduğu kayalar nedeniyle evvelce “Petriç Kalesi” olarak isimlendiriliyordu. “Petriç” sözü, Yunanca “taş” manasındaki “petros” sözünden geliyor. Kale bölgesinde birinci Bina Roma İmparatoru Justinyen Dönemi’nde, Slav kabilelerin taarruzlarına karşı imparatorluğu korumak için dikilen 300 kuleden biriydi. Roma ve Erken Bizans Dönemi’nde daha da canlanan bu ticaret rotası, beraberinde Asen Kalesi etrafına yerleşimi de getirdi. Yerleşim artınca birinci etapta Petriç ve Stenimajos isimli iki köy oluştu.
Kaynaklara nazaran nüfus artmaya devam edince de kale kendi idaresini hatta kendi ordusunu kurdu. Bölgede Bizans İmparatoru Theofilos (829-842) vaktinden bulunan sikkeler, burada 15. yüzyıla kadar kesintisiz devam eden hayatın izlerinden biri. Kale stratejik kıymeti yüzünden birçok savaşa da Şahit oldu. Traklardan sonra Roma ve Bizans’ın elinde olan kale, Han Asparuh (681-701) tarafından kurulan Birinci Bulgar İmparatorluğu’nun hâkimiyetine geçti. Fakat Bizans İmparatoru II. Basileios, 1018’de Bulgaristan’ı fethederek Bizans’ın bir vilayeti yapınca, kalenin denetimi 167 yıllığına Tekrar Bulgarlardan alındı. Kale, 1185 yılında İkinci Bulgar İmparatorluğu’nun ve Asen Hanedanı’nın kurucusu I. İvan Asen’in eline geçti. Fakat Fazla geçmeden 1204 yılında III. Haçlı Seferleri sırasında işgal edildi. Belçika Şövalyesi René du Trois 13 ay boyunca I. İvan Asen’in vefatıyla yerine geçen kardeşi Çar Kaloyan’ın ablukasına dayandı Ancak sonunda kaleyi teslim etmek zorunda kaldı. 9, 11. ve 13. yüzyıllarda üç Kıymetli üretim süreci geçiren kaleye en Aka katkı Çar II. İvan Asen (1218-1241) tarafından yapıldı. Bu yüzden hem kaleye hem de iki kilometre yakındaki Asenovgrad kentine onun ismi verildi. Bir Hudut tahkimatı üzere kullanıldığı II. İvan Asen Dönemi’nde kale sekiz çizgi halinde inşa edilmiş ve duvarları da üç metre kalınlığında, dokuz metre yüksekliğinde yapılmıştır. Ayrıyeten kalenin içine 30 başka oda ve iki su deposu kazılmıştır. II. İvan Asen’in vefatından sonra Bizans tarafından alınan kale, İvan Aleksander (1331-1371) devrinde yine Bulgarların eline geçti. 1344 yılında ise kale, bölgeyi fetheden Osmanlıların hâkimiyetine girdi. Bu devirde bölgedeki yerleşim Çabucak sona erdirilirken kale de ilerleyen periyotta yıkıldı.
Arkeolojik kazılar
Geçmişi M.Ö. 5. yüzyıla kadar uzanan kale ve kalenin bulunduğu bölge, arkeolojik buluntulara nazaran 15. yüzyıla kadar Daimi kullanıldı. Kalede arkeolojik çalışmalar, 1970 yılında başladı ve 1978 yılına kadar temel olarak kalenin akropolünü kapsayan kayanın batı kısmı, kale surları, İç kale kulesi, sarnıçlar, Ufak bir kale kilisesi ve Ömür alanları ortaya çıkarıldı. Lakin finansman yetersizliğinden Dolayı çalışmalar hudutlu. dahil kule, Asen Kalesi’nin en batısındadır ve sistemsiz dörtgen bir hale sahiptir. Kaya masiflerinin en yüksek kısımlarına inşa edilmiştir. İçinde burayı Hane olarak da kullandıkları düşünülen askerlere ilişkin günlük eşyalar ile hayvan kemikleri de bulunmuştur. Sarnıçlar, öteki kalelerde görüldüğü üzere en korunaklı yerlere inşa edilmiştir.
Fetret Dönemi
Kalenin yıkılmasında bulunduğu mevki nedeniyle sahip olduğu stratejik rolün yanı Dizi Osman şehzadelerinin çekişmesi de Aka rol oynamış. Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid’in (1389-1403) 1402 yılında Ankara Savaşı’nda Timur’a esir düşüp 1403 yılında ölmesinin akabinde oğulları Buyruk Süleyman, İsa Çelebi, Musa Çelebi ve Çelebi Mehmed ortasında bir taht arbedesi başladı. Osmanlı tarihindeki 11 yıllık bu Devre “Fetret Devri” olarak isimlendirilir. Bu devirde Musa Çelebi, Rumeli topraklarına geçip Eflak Voyvodası Mircea’nın kızı ile evlendi. Mircea’nın sağladığı Fazla sayıda Eflak askeri ile Tuna uzunlukları ve Dobruca’da yerleşmiş Türkmenlerden bir ordu kurmaya başladı. Bulgaristan’a indi ve oradaki Boyarların da takviyesini aldı. Kardeşi Buyruk Süleyman’a karşı askeri uğraşa başlayan Musa Çelebi, Asen Kalesi’ni kuvvetlendirdi. Rumeli’de güçlenen Musa Çelebi 1410’da Buyruk Süleyman’a bağlı kuvvetlerle Yanbolu’da karşılaştı. Bu savaştan Musa Çelebi’nin askerleri zaferle çıktı. Ancak Anadolu’da bulunan Buyruk Süleyman Çabucak Rumeli’ye geçti ve iki kardeş, Hasköy Hisarı önünde karşı karşıya geldi. Bu Defa Musa Çelebi yenilerek Eflak’a çekilmek zorunda kaldı. Çete savaşları başlatan Musa Çelebi, Buyruk Süleyman’ın kuvvetlerine baskınlar yapmaya başladı. Asen Kalesi’ni de bu hareketlerde kullandı. Musa Çelebi ordusuyla 1411’de Edirne’ye girdi. Buyruk Süleyman bu sırada hamamdaydı, baskına inanmadı. Ancak sonradan durumu anlayınca, geceleyin yanında Fazla az sayıda adamıyla İstanbul istikametine yanlışsız kaçmaya başladı. Buyruk Süleyman, bugünkü Düğüncüler köyü yakınlarına geldiği Vakit burada köylüler tarafından öldürüldü ve başı kesilerek Edirne’ye, Musa Çelebi huzuruna götürüldü. Musa Çelebi “bahşiş” isteyen köylülere karşı eski bir Türk geleneğini harfiyen uygulamaya koydu. Bir hanedan üyesi lakin Öbür bir hanedan üyesinin buyruğu üzerine öldürülebilirdi. Diğerlerinin olaya müsaadesiz müdahalesi durumunda bu bir şahıs ise idam edilir; devlet ise Cenk başlar ve intikam kesinlikle alınırdı. Musa Çelebi de bu geleneği uygulayarak köyü içindekilerle birlikte yok etti. Musa Çelebi’nin iktidarı da sırf iki Yıl sürdü. 1413’te kardeşi Mehmed Çelebi ile yaptığı askerî gayretler sonunda yenilip 1413’te 25 yaşında öldürüldü. Asen Kalesi de stratejik pozisyonundan dolayı benzeri bir taht arbedesinde ya da Osmanlı’ya karşı Öbür bir çabada rol oynamasın diye yıkıldı.
Kaledeki kilise
Kalede bulunan ve 12-13. yüzyıla tarihlenen kutsal Meryem anne Kilisesi’nde 14. yüzyıldan kalma duvar fotoğrafları görülebiliyor.
Asen Kalesi’nin en güzel korunmuş ve en dikkat cazibeli kısmı 12-13. yüzyıldan kalma kutsal Meryem anne Kilisesi’dir. Geniş bir narteks ve Aka bir dikdörtgen kuleye sahip olan yapı, iki katlı çapraz kubbeli ve Biricik neflidir. Kilise, 14. yüzyıldan kalma duvar fotoğraflarına sahiptir. Kale, Osmanlı Dönemi’nde yıkılırken kilise bölgedeki Hristiyanlar tarafından kullanıldığı biçimiyle Özgün görünümünde kalmıştır. Konservasyon ve kısmi onarım çalışmaları 1991 yılında tamamlanan kilise, bugün de Bulgar Ortodoks kilisesi olarak nizamlı olarak kullanılmaktadır. Asen Kalesi’ndeki Meryem anne Kilisesi, Ortaçağ Hristiyan mimarisinin en dikkate değer örneklerinden biridir.
Yorum Yok