İhsan Dindar / milliyet.com.tr – ihsan.dindar@milliyet.com.tr
Sevgili Fazıl Say, siz yayınımıza biz de bu güzel bahçeli meskeninize güzel geldik.
Evet siz de konutumuza, bahçemize beğenilen geldiniz.
Bugün Natürel yüklü olarak kısa sürede ikinci baskısını da yapan yeni kitabınız “Suya Yazılan” üzerine konuşacağız lakin elbette bir bahis başlığımız da müzik olacak. Öncelikle güzel olsun…
Teşekkür ederim. Bu benim dördüncü kitabım. çok içimize sinen, uygun bir kitap olduğun düşünüyorum. Birinci siparişler Çabucak tükendi. Okurlara imzalı kitap da veriyoruz bu süreçte. acmzone.com sitesinden bize ulaşan okurlara kendi imzaladığım kitaplarımı gönderiyoruz. Bu ortalar her gün yüzlerce kitap imzalıyorum.
“Müzisyenin gözünden dünya”
Bu kitaplarla günün birinde Fazıl Say’ı araştıracak olan beşerler için çok âlâ bir materyal bırakıyorsunuz. Batı’da bunun karşılığı, günlükler, itiraflar çok var. Türkiye’de pek yok sanırım…
Türkiye’de şiir geleneği ve yazın Fazla Güçlü diye düşünüyorum. Bu eski çağlarda da böyleydi. çok güçlüydü. Türkiye’de biraz ideoloji azlığı var, evet. Bu bir gerçek. Ben bir ideoloji kitabı yazmadım. Ben bir deneme, anı kitabı yazdım. Biraz da dediğin üzere günlük. İçinde bir müzisyenin gözünden dünya ve müziğin olduğu bir kitap var. Babamın da tahlil ettiği üzere -Ki kitabı okuyup beğendiğini Anlatım etti. Benim için Fazla değerliydi bu.- Kolay ve kolay anlaşılır. Herkesin okuyabileceği bir kitap.
Kitabın en başından başlamak istiyorum müsaadenizle. “Yaş elli yolun yarısı” diyorsunuz. Kitapta geçmişe dair bir hesaplaşma da Mevcut mı?
Kesinlikle Mevcut natürel. Sonuçta biz sanatkarların hayatı kendimizle savaşla da geçiyor ve o savaştan da korkmamak gerekiyor. Bu kritik bir nokta. Kendinle savaştan Çabucak kaçmak işin kolay tarafı. Ben nihayet 25-30 sene boyunca her Yıl ortalama 130 Defa sahneye çıktım. Hesaplaşma içinde olmak ve yalınkılıç olmayı hayatımda daima yaşadım. Bunu Aka yorgunluklara Karşın yaşadım. 130 konser demek 260 gün seyahatlerde geçen bir Yıl demek. Oteller, uçaklar, kıtalararası seyahatler demek. Hasebiyle kolay bir fizikî hayat da değildi. Düşünsel olarak da yalnızdım. Yalnız demek Buhran demek değil. Bu süreçte pek Fazla şeyi araştırdım. Öğrenmeye meraklı bir beşerim. Okurum, sinema izlerim, sanat galerisine giderim. Düşünselliği, bir mevzu hakkında tartışmayı da severim. Kafi ki dürüst olunsun. Bu kitapta elbette bunlar da var. Kitapta, herkes, her şeyi sevecek diye bir şey de yok. Paragraflardaki niyetlerime katılmayabilirler. 2020 dünyasının bir sanatçısın müşahedeleri ve kendi duruşuyla İlgi bir şey Mevcut ortada. Dediğin üzere bu tarihe bir not düşme Sonuç olarak.
“Benim müziğim bu ülkeyi temsil ediyor”
Kitabınızda bahsettiğiniz önyargılar konusuna da değinmek istiyorum biraz. Siz uzun müddettir farklı mevzularda fikirlerinizi Anlatım ediyorsunuz. Geçmişe dönüp baktığınızda kendinizi önyargılı bulduğunuz anlar oldu mu?
Değişmeyen Biricik şey değişimdir. Toplumları yıllar içinde daha uygun anlıyoruz. Kendimizi de daha güzel anlıyoruz. Olguları da daha uygun anlıyoruz. Fikirleri de… “Ben bu kanıya biraz Misli girmişim”, “karşıyım lakin Misli girmekte hatalıyım” demiş olabilirim. 2017’den bu yana çoğunlukla toplumsal medyada tutulmuş bu notları gözden geçirdim. Yardımcım Senem Tekinkoca –aynı vakitte kendisi de uygun bir yazardır- gözden geçirdi bütün bu yazıları. Sonuçta tekrar ediyorum; ben bir müzisyenim. Ben edebiyatçı tezi olmadan denemelerimi, görüşlerimi yazıyorum. fakat bunlar bir toplumsal medya karalaması olacak kadar da bedelsiz değildir. Sonuçta fikir, fikirdir ve bu çağı temsil ediyordur. Benim müziğim de bu ülkeyi temsil ediyor.
Az Evvel seyahatlerden bahsettiniz. Kaba bir hesapla ömrünüzün üçte ikisi seyahatlerde geçiyor. Bu Edebiyat süreçleri yahut onları ortaya çıkaran düşünme faaliyetleri bu seyahatlerde mı geçiyor?
Yollar yorucu, yollar uzun. mesela Japonya’ya bir turneye gidiyoruz. Gittiğim ülkelerle de ilgili pek Fazla şey yazdım. Konser salonlarındaki imkanlarından yemeklerine kadar yazdım. Dünya o kadar İç içe ki Japonya’dayken Türkiye’deki bir şenlik yahut Almanya’daki bir tartışmanın içinde olabiliyorsunuz. Münasebetiyle benim yazılarım Bazen Vakit direkt karşılık olarak başlar. İçimde bir şeyler kalmıştır, onu çıkarmak istiyorumdur o an…
Herhangi bir bölümün görüşlerini, hislerini temsil ettiğinizi düşünüyor musunuz?
Sadece bir kesim olarak görmemek lazım. Siyasi görüş vs. bunların üstüne çıkmamız gerektiğini düşünüyorum. Hepimizin bunun üstüne çıkmamız gerektiğini düşünüyorum. örneğin hususumuz Beethoven. Hangi bölümün neden güzeline gitmesin bu? Ben yazdıklarım konusunda daima Aleni olmuşumdur.
“Köprüler kurucu”
Kazdağları’na gittiniz. Oranın yakında sayılabilecek Troya için bir eser, bir sonat bestelediniz. İnsanı bir pergele benzeteceksek bir ayağınız daima bu ortada öteki ayağınızla da kozmik bir sanatçı olarak dünyayı dolaşıyorsunuz. Bu mevzuda ne söylemek istersiniz?
Hayatım boyunca Yurt dışında bana takılan bir lâkap var. Köprü kurucu. Kültürler ortası yahut şark ile batı, Türkiye ile Avrupa vs. Bu benim doğalım. Ben bir Türküm. Az Evvel bahsettiğimiz Mozart’ı Beethoven’i bilmeyen insanlara da bilen insanlara da götürdüm. Kendi değişik yorumlarım oldu hayatım boyunca. Şahsî imzalarını atan bir yorumcu oldum. Bestekar olarak da kendi ülkemin müzikteki pahalarını, ritmini, folklorunu ve öykülerini yansıttım. Benim “Kara Toprak” isimli yapıtım Aşık Veysel’in anısına bestelenmiştir. Onda bir ezgi alma Laf konusu değil, orada bir hitap var. Bu eser farklı piyanistler tarafından çalınmaya devam ediyor.
Şimdi yavaş yavaş Beethoven’a gelmek istiyorum. Her şey yolunda gitse ve bu pandemi olmasa bu Yıl 250. doğum yıldönümünü kutlayacaktık. Yakın bir tarihte Beethoven’ın bütün piyano sonatlarını yorumladığınız bir albüm yayımladınız. Bir müzisyenin yanı Dizi bir müziksever olarak Beethoven sizin için ne mana Anlatım ediyor?
Hep söylenir müziğin üç ilahı vardır. Bach, Mozart, Beethoven. 1770 doğumlu Alman bir bestekar Beethoven. Klasik müziğin tam olarak klasik zamanı. En şaşırtan istikameti hayatının nihayet 15-20 yılını sağırlıkla geçiriyor. Bestekar için sağırlık ne demek? Ancak bir ressam gibi… Beethoven’ın sonatlarına istikbal olursak; sonat üç kısımdan oluşur. Ortalama 20 dakika civarı sürer. Temaları vardır. Beethoven’in 32 piyano sonatı var. Müzik tarihinin gelişmesinde en Aka katkılardan biridir. Bu 32 piyanonu sonatının tamamını Aşırmak bir piyanist için en güç mertebelerden biridir. 20. ve 21. Yüzyıllarda birkaç piyaniste nasip oldu. çok şey öğrendim bu sonatları çalarken. Hayatımın iki buçuk yılını adadım. 630 dakika müzik. Corona virüs salgını olmasa Beethoven ve rock, Beethoven ve dans, Beethoven ve piyano üzere pek Fazla Faaliyet yapılacaktı. lakin sonuçta Beethoven’ı bilmeyen yok.
Sizinle Beethoven ortasındaki benzerlik konusuna geleyim. Artık siz daha Evvel Mozart’ın da piyano sonatlarını yorumladınız. fakat güya Beethoven anlatımınız ve yorumunuzda daha Çok bir içselleştirme var? Hatta yıllar Evvel TRT’deki bir belgesel için Viyana sokaklarında Beethoven’ı anlatmıştınız…
Şöyle anlatayım. Mozart’ın müziği aslında daha Fazla benim doğamdır. Daha kolay ulaştığım bir bestesidir. Beethoven’ın müziği hem ruhsal Sıkıntı hem de analitik bakımdan hepimizi Fazla zorladığı için, kimi şifreli üzere bestelediği için tam olarak ne demek istediğini anlamak yapıtlarına İsim vermeye başlayınca Mümkün oldu. Ay Işığı Sonatı diyor, biraz rahatlıyoruz. Fırtına Sonatı diyor, o denli anlıyoruz. Gök gürültüsü var, şimşek var. fakat İsim koymadığı bestelerinde kendimiz araştırıp buluyoruz. O dediğiniz belgesel de 2009 yılı olması lazım. Beethoven’ın 38-39 yaşlarında bestelediği müzikleri var. O belgesel de ben de o yaşlardaydım. O yapıtları çalmıştım. Hayatımda birinci Defa 7 yaşındayken Beethoven’in kolay bir bestesini çaldım. 50 yıllık hayatımın neredeyse tamamında Beethoven ve onun müziğiyle haşır neşir olmuşluğum var.
“Handel, Bach ile hiç benzeşmeyen bir besteci”
Barok periyoda dair yorumları sizin albümlerinizde daha az. Bundan sonraki süreçte daha Çok duyacak mıyız?
Şimdi geliyor. Benim bir Bach albümüm vardı. 2021’de Bach’ın başyapıtı Goldberg Çeşitlemeleri’ni kaydedeceğim. Bu ortada 2021’de Yine Çeşitli derlemeler yaptığım albümler çıkacak. Orada olağanüstü Fazla barok var. Scarlatti, Fransız barok bestekarlar yahut Bach’ın oğulları… istikbal Yıl çokça Handel olacak. Bugüne kadar hiç çalmadığım bir bestekardı. Aslında çembalo (barok Devre klavyeli çalgı) için eserler bestelemiş olan Couperin, Rameau üzere bestekarların yapıtları de olacak. Aslında bu süreç benim için de bir keşif olacak. Şöyle bir gerçeklik var; çembalo yani o periyodun piyanosu için bestelenen yapıtları Fazla düzgün yorumlayan günümüzde de Fazla güzel müzisyenler var. Biz çağdaş piyanistler o periyodun yapıtlarını tekrar yorumlamalı mıyız Fazla emin değilim. lakin hoş buluyorsam ve keşfedebiliyorsam imzamı atmak için yapacağım. fakat bunun için o müziği nitekim güzel anlamam gerekiyor. Mozart’ı Beethoven’i bildiğim kadar uygun Couperin biliyor muyum? İşte artık öğreneceğim. Evet, örneğin Bach’ı âlâ bilen biriyim lakin Handel’in piyano yapıtlarına girdiğimde soru işaretleri oluşan Fazla şey Mevcut bende. Bach’ın matematiğine hiç uymayan bir Öbür Alman bestekar.
Sizin Mozart’a ilişkin Türk Marşı yorumunuz ve kattığınız yorum hayli meşhur. Artık bahsettiğimiz barok Devre aslında Avrupa’da bir Türk hayranlığının Turquerie dediğimiz bir vakit. Bir “Türk modası” Laf konusu bu periyotta. Rameau ve Lullu’nin bize dair besteleri Mevcut örneğin. Onları da sizden dinlemek hoş olurdu…
Dediğin ekolün ismi alla turca. Bu Devre Avrupalıların Osmanlı Mehter müziğinden etkilenerek alla turca dedikleri bir müzik tarzı oluşturuyorlar. Dediğin üzere yalnızca Mozart değil, Tüm o barok bestekarların hatta Beethoven’in bile bir alla turca bestesi var. O kadar ünlü değildir. Mozart’ınki kadar hoş değildir. Yeniden Mozart’ın “Saraydan Kız Kaçırma” operasında çokça zil de kullanılır. Mozart o zilleri İstanbul’dan getirtiyor mesela.
“Şu Dünyanın Sırrı”
Önümüzdeki ay bir müzik albümü geliyor diye haber aldım. Bu ay kitap geldi, az Evvel 2021 planlarınızdan bahsettiniz. Eminim 2022 için de başınızda planlar vardır. fakat Evvel müzik albümüne bir değinelim. Yanılmıyorsam Yeniden Serenad Bağcan var…
Şarkı albümleri Doğal farklı tutulmalı. Benim klasik çalan, Bach çalan kimliğimden büsbütün farklı. Hatta çağdaş bestekar Fazıl Say kimliğimden de farklı tutulmalı. Bu dördüncü müzik albümü olacak. Birinci Müzikler, Yeni Müzikler, güz Müzikleri ve artık de “Şu Dünyanın Sırrı”. Yeniden sekiz müzik ve Yine şairler olacak. Bu sefer eski şairler. Daha Fazla Yunus Emre, Pir Sultan, Kaygusuz Abdal, Ömer Hayyam ve 20. yüzyıldan da birinci Defa Sabahattin Ali ve Aziz Nesin var. Senerad Bağcan üçüncü Defa benim müzik yorumcum oluyor. Hakikaten Fazla yeterli yakışıyor ve Fazla âlâ yapıyor. Müziğimi Fazla düzgün anlayan biri. Benim şairlerle olan bağımı de Kamu yavaş yavaş anlamaya başladı. Benim en yakın oldukları albüm sanırım “İlk Şarkılar”. Zira “Şu Dünyanın Sırrı” albümünde çokça piyano var. “Yeni Şarkılar” daha çağdaş bir orkestrasyon. “Güz Şarkıları”nda esasen ben bile yoktum. Eşim Ece çaldı. O da biraz daha caz müziği formatında. “Şu Dünyanın Sırrı” bu açıdan “İlk Şarkılar”a Fazla yakın bir albüm. Edebiyatseverlerin ve müzikseverlerin Fazla güzeline gideceğini düşünüyorum. “İlk Şarkılar”a en yakın, en Hısım olan albüm olacak bu.
Siz şiirle, şairlerle İç içe bir insansınız. Alışılmış bunda Ahmet Say’ın oğlu olmak da Kıymetli bir Öğe olsa gerek. Bu açıdan hayata 1-0 önde başladınız.
3-0 tahminen de…
Bundan sonrasında da bu tip müzik albümlerini devam ettirmeyi düşünüyorsunuz anladığım kadarıyla…
Şairlerden müzikler ben her Vakit besteledim. Oratoryolarım oldu. Yani benim vokal yapıtlarım benim piyano yapıtlarım kadar çok. Bu bir meraktan öte tıpkı vakitte benim bir tanımlamam. İnsanların Aka bir kısmı benim en Fazla müziklerimi dinliyor. Apple Music, Spotify üzere mecralarda başlarda daima İnsan İnsan, Dört Mevsim üzere eserler var. En başta Mozart’ın 7. Piyano Sonatı durmuyor. Türk halkı zati enstrümentalden çok müziği müzik haline, kelamlı haline Fazla daha alışık.
“Beni ilgilendiren ses”
Şarkılardan bahis açılmışken… Günümüz tanınan müziğini hiç takip ediyor musunuz? Şu ortalar rap, hip-hop revaçta örneğin.
Biraz. Her şeyi takip etmiyorum. Meskende Sezen Aksu, Ajda Pekkan, Zülfü Livaneli yahut Sertab Erener dinleriz. Bu biraz Doğal biraz nostaljik de oluyor. O devirlerdeki Onno Tunç, Uzay Heparı üzere bestekarların lezzeti, bana da bir bestekar olarak dinlenilebilirlik lezzeti veriyor. Armonisi vs. Artık ben bugün yapılan müzikte o armoni ve kontrpuan lezzetini arayıp da iki dakikada bulamayınca istediği kadar kelamları âlâ olsun beni ilgilendiren ses. Seslerin dünyası ve buluşlar… Hiphop benim için tam bir müzik değil. Hiphop ritimle konuşmak. Müzik Öbür bir şey. Müzik Fazla sesli de bir şey birebir vakitte. Münasebetiyle gerçek bir ilerleme olursa benim bundan haberim olur.
Belki de katkınız da olur…
Belki de. Bir yere gittiğimde house müzik çalıyorsa ve Türk house çalıyorsa zati eninde sonunda dinliyoruz. Bunları reddetmiyorum zati. lakin bana istikamet veren, ısrarla takip etmek istediğim müzik mi? Hayır.
“Yapmamız gereken sabırla beklemek”
Şimdi bir Öbür Değerli noktaya değinmek istiyorum. Konserler. Geçtiğimiz günlerde Instagram hesabınızdan da yazdınız. Salgın nedeniyle bugüne kadar 80 konseriniz iptal oldu. Ve maalesef bu sayı görünüşe nazaran daha da artacak. Üstelik burada Laf konusu olan yalnızca siz ve sizin üzere sahne önündeki müzisyenler değil. Suram etabında çalışanlar, nakliyatta çalışanlar, yerde bir şeyler satanlar, yerin kendisi… Kısacası bir bölüm. Bu bahiste ne söylemek istersiniz? Sizce bu süreci en az ziyanla atlatmak için neler yapılabilir?
Sosyal aralı yahut değil, insanları bir konsere çağırmak biraz zorlama. Zira kendimiz gidiyor muyuz rastgele bir yere? Sıkıntı. Covid-19 ölümcül bir hastalık. Bilhassa bu müzik dinleyicisinin ıslak ortalaması orta yaş, orta ıslak üstü, yaşlı. Artık bu beşerler risk kümesi. Hasebiyle bu ısrarcılıktan vazgeçmek lazım. Aslında o toplumsal uzaklıklı yerde Aşırmak da bence Üzücü bir his. Yani aslında o yer aslında boş. 2 bin Benlik yere 300 şahıs geliyor. Sahneye bir çıkıyorsunuz salon boş. Fecî bir psikoloji olsa gerek. Ben daha bu türlü bir konser vermedim. Artık diyebilirsiniz ki “Senin tuzun kuru” ancak her şey olağana dönüp itimat sağlayıncaya konserlere başlama taraftarıyım. Bu olana kadar bir Yıl daha geçebilir. Bu bir gerçek. Pekala dal ne olacak? Gençler ne olacak? Bunların paraya gereksinimi var. Devletin, belediyelerin yahut Özel kesim sponsorların dayanak olması gereken bir kitle bu. Diyeceksin ki “yahu sıhhat çalışanları ölüyor, onlara da takviye lâzım”. Evet, o da öncelikli. fakat bu tartışmanın sonu yok. Yapmamız gereken sabırla beklemek. Birtakım tiyatrocular bana yazmış; “Fazıl beyefendi ben ne yapacağım? Öbür Amel mi yapacağım?” Tahminen de gerekirse yapacaksın. Covid-19 en Fazla sanatı vurdu. Pek Fazla dalı etkiledi elbette fakat kültür sanatı sıfırladı.
Online konserler hakkında ne düşünüyorsunuz? Bu süreçte Fazla arttı. Öncesinde de Berlin Philharmoniker bunu halihazırda yıllardır yapıyordu zaten…
Ben de yapıyorum. Instagram’a Youtube’a müziklerimizi her gün koyuyoruz. Bunu hepimiz yaptığımız için ben buna yanlış diyorum. Bir de şu Mevcut Mart 2020’den Evvel pek Fazla kamerayla profesyonel bir halde kaydedilmiş konseri mi izlemek istersin yoksa telefonla, iğrenç bir sesle kaydedilmiş çekimleri mi? Hangisini tercih edersin? Olağan ki uygun olanı istersin.
Pandeminin başında pek Fazla müzisyen tahminen de bu sürecin bu kadar uzamayacağı iyimserliğiyle her gece konser verdi. Bu tahminen de bir bıkkınlık yarattı…
Çok Aka bıkkınlık yarattı. Bu türlü bir gereksinim da yok. Artık konser vermeye kalksa bilet satamayabilir.
Bu noktada bir de yeni bir tecrübe olarak 48. İstanbul Müzik Şenliği örneğini vermek istiyorum…
15 şenliğe katılmışımdır 30 yılda. İstanbul Müzik Festivali’ndeki herkes benim Fazla yakın arkadaşım. İlah kolaylık versin. İşleri Fazla sıkıntı. Online işi Fazla güç. Bu yılı es geçmeyelim istediler. Onların bu kararına hürmet duyuyorum. Tarihe bir not düştüler. Takdire şayan. fakat kendi adıma ben konser yapmıyorum bu süreçte.
Peki yakın istikbal için optimist misiniz? Aşıya dair haberler geliyor…
Yani tam manasıyla olağana dönmek için inancın Geri gelmesi lazım. Bu virüsün yok edilmesi ya da aspirin üzere kolay bir şeyle tedavi edilmesi lazım. Ben bekleme taraftarıyım.
Yorum Yok