Hayat aslında sonlardan ibaret

Efnan Atmaca – Hayata Noksan başlamış Suna, Fırat ile tamamlanır sanmış. Yaşadığı sonla anlıyor ki kendi kendine tamamlanması lazım insanın. Konutundan her gün selam verdiği servi ağacı yalnızlığına ilaç. Ne Vakit ki o servi ağacını yerine yapı yapmak için keseceklerini duyuyor Suna, işte o Vakit ayağa kalkıyor. Parktaki simitçiden ödünç aldığı öyküyü allayıp pullayıp orada yatır olduğunu söylüyor Tümce âleme. Böylece hem parkı kurtarıyor hem de o kıssayı kulağına fısıldayan Servi Nine’yle koynunda yatırdığı üç bayanın Zemzem, Bedriye ve Yeter’in yaşadıklarının unutulup gitmesine müsaade vermiyor. Onların öyküsü bitince kendi kıssasını yazıyor bu Kez Suna. Cesurca, özgürce… Servi Nine Çehre yıllar öncesinden seslense de görüyoruz ki bayanların mukadderatında daima zorluklar var, şiddet var! Biter mi? Biter tabii! Şayet bayanlar dayanışırsa. Arlin Çiçekçi’nin his Asena Ödülü’nü Meydan “Servi Nine ve Üç Güzeller” kitabının kıssadan payı bu türlü, benim anladığım. Bakalım muharriri neler anlatacak. 

Kitaba “Hayat anlardan ibaret derler fakat yanılırlar, hayat aslında sonlardan ibarettir” diye başlayıp her sonun yeni bir başlangıç olduğunu anlatıyorsunuz. Bir çember üzere sonlar ile başlangıçlar birbirini kovalıyor ve bir yerde iki uç birleşip insanın kendi eliyle ördüğü yesyeni bir hayatı ortaya çıkarıyor. Yeni başlangıçlar yapabilmek için sonlar mı gerekli?

Hayatta bildiğimiz Biricik bir nihayet Mevcut o da mevt, gerisi değişim yahut dönüşüm. hayat devam ettiği sürece; bir olaya “Mutlu bitti” yahut “Kötü bitti” diyemeyeceğimizi Derhal derhal hepimiz deneyimlemişizdir. örneğin işten çıkarıldığında o sırada bunu başına gelebilecek en Üzücü şey olarak gören birisi, bir Yıl sonra “İyi ki çıkarmışlar yoksa bütün bunları nasıl başarırdım ben” diyebilecek raddeye gelebiliyor. Velhasıl kitabı sonlardan mamul bir öykü olarak anlatma fikri bu türlü Yalın bir fikirden çıktı aslında.

Servi Nine’yle Çehre yıllar öncesine giderken Suna’yla tam da bugüne geliyoruz. Yaşadığımız topraklardan geçmiş bütün kadim kültürlerden izler serpiştiriyorsunuz. “Küçük Prens”te “Rüzgâr sürüklüyor onları. Kökleri yok, bu yüzden de Ömür onlar için güç” denir. Mevcut mı bununla bir ilgisi?

Bu formda düşünmemiştim hiç ancak Fazla hoş bir benzetme sahiden. Sonuçta Suna’nın bütün çabası Servi Nine’yi toprağından sökmeye çalışanları durdurmak üzerine şurası. Bir halde Suna tahminen de bayan dayanışmasını simgeliyor, dayanışmanın gövde bulmuş hâli. Biliyor ki Servi toprağına tutunmaya devam edebilirse hepimiz tutunabileceğiz. Servi yattığı yerde huzur bulursa hepimiz huzura ereceğiz. Bu yalnızca bayan dayanışmasıyla hudutlu da değil aslında. Ötekileştirilen, ezilen, haksızlığa, eşitsizliğe, adaletsizliğe maruz bırakılan herkes için geçerli. Brecht’in dediği üzere “Kurtulmak yok Biricik başına yumruktan ve zincirden ya daima birlikte ya da hiçbirimiz!”

Depremden sonra bir mezarın başına tahta bir levha koymuşlardı, fotoğrafı hatırlarsınız kesinlikle. Levhanın üzerinde “Kimsesiz kız çocuğu” yazıyordu. İşte o kız çocuğunun ‘kimse’si olmada zayıf kalıyorsak bizim de Güç alabildiğimiz bir kök yok demektir. Hâliyle rüzgâr bizi sürüklemeye devam eder.

Yarı masalsı yarı mistik bir üslup ve Fazla lezzetli bir lisan Mevcut kitabınızda. Bunu sormadan geçemeyeceğim. Çatıyı kurarken üslup ve lisan sizin için ne kadar kıymetliydi?

Böyle düşünmenize sevindim, teşekkür ederim. Açıkçası benim de yazarken tanıştığım bir lisan oldu bu. Yazdıkça birbiri üzerine inşa olmaya başladı ve imla süreci de o yüzden Fazla keyifli ilerledi benim için. Hem Osmanlıca, Arapça, Farsça kökenli sözlerin, hatta Mahallî ağızların ve argonun da bir aradalığıyla metni köpürtebilmekten keyif aldım hem de o lisan sayesinde, farklı Vakit ve yerler ortasında yumuşak geçişler yapabildim. Bir manada, aslında kıssa bu çoklu lisanı doğurdu ancak ortaya çıkan bu lisan de öyküyü besledi.

İyilik genelde haber kıymeti taşımıyor

Hep tartışıyoruz “Kadın bayanın kurdu mu yurdu mu” diye. Kitabınızda bayanlar birbirine yurt oluyor. Güçlerini birleştirince zalimin zulmüne uğramış bayanlar değiştirebiliyorlar bahtlarını. Birlik olunca bayanlar, makûs talihleri değişir mi?

15 Yıl Evvel Microsoft’taki Amel hayatıma bayan bir yöneticinin takımında başladım. O Devre bunu paylaştığım birçok beşerden, “Müdürün bayan mı yoksa? Vah yazık. çok zorluk çekeceksin, bak gör” üzere sayısız yorum duydum. O yaşta, genç bir bayan olarak Özellikle bir bayanın “Kadınlar Üzücü yönetici olur” diyebilmesini Fazla rahatsız edici bulmuştum fakat karşı argüman geliştirmek için ne kâfi tecrübem vardı ne de özgüvenim. fakat gerek bahsettiğim yöneticim Aslı Beşikçioğlu Sutton gerekse mesleğim boyunca karşılaştığım diğer bayan müdürlerimle, bana o gün söylenen ne varsa tam aksisini yaşadım. Hâlâ da yaşıyorum. Natürel, ortalarından güzel olmayanlar da çıkmadı değil lakin Biricik tük, Yeniden de daha kalabalık olan onlarmış üzere gözüküyor. Zira yeterlilikler ve yeterliler genelde haber pahası taşımıyor ya da anlatılmak için gereğince İlgi cazibeli bulunmuyor. O yüzden “Kadın bayanın kurdudur” üzere yorumları hem yanlış hem de tehlikeli buluyorum. Yerleşmesine müsaade verilmemesi gereken aldatıcı bir genelleme. Birinci kitabın basım basamağından bugüne kadar da en Aka dayanışmayı Tekrar yayın dünyasındaki bayanlarla yaşadım: Bayan muharrirler, editörler, eleştirmenler, gazeteciler ve bayan okurlar. Ortada özgüvensizlikleriyle yalnızlaşmış ve münasebetiyle kötücülleşmiş olanlar yok mu? Mevcut Natürel fakat düşünülenden azlar. Aslolan ve daha Aka olan dayanışma ruhunu içtenlikle taşıyanlar. En azından ben kendi adıma, yüzümü onları görebileceğim yerlere çevirmeyi tercih ediyorum.

‘Hiçbir Ödül bu kadar manalı olmazdı’

Duygu Asena Roman Ödülü’nü bayanların, Vakit ve yer değişse bile yaşadığı zorlukları anlattığınız kitabınızla almak size nasıl hissettirdi?

Öncelikle Aka bir Sevinç ve Haysiyet duydum Doğal ancak peşinden tıpkı yoğunlukta bir mesuliyet hissi doğdu. Bu mükafatı almak demek, bir manada bayan hakları alanındaki uğraşın simgesi hâline dönüşmüş his Asena’nın isminin yanında sizin de isminizin geçmesine müsaade edilmiş demek. Bunu başlı başına yüklü bir mesuliyet görüyorum.

Ödülü, “Servi Nine ve Üç Güzeller” ile almaksa bambaşka bir mana taşıyor. Ben, bu romanı yazmaya başladığımda bayanlara yönelik şiddetin ve baskının tarihini odağına Meydan bir kıssa yazacağımı bilmiyordum. Aklımda yalnızca hafif ironisi olan, varlığı yokluğu meçhul bir yatır öyküsü anlatmak vardı. O yatırda yatan evliyanın kim olması gerektiğini düşünüp de nihayetinde, bir bayan olması gerektiğine karar verince araştırma etabında karşıma Osmanlı Tarihi’nde kayda geçmiş ve soruşturması yapılmış birinci bayan cinayeti olayı çıktı. Kiraz Akın’ın Ebru Boyar ile yaptığı bir röportajda bahsediliyordu bu olaydan. Sonrasında bu tarihi olaya (1702) yer veren kitapları arayıp buldum. Kaynaklardan birinde, vefat soruşturması kayda geçmiş bu birinci bayanın ismi Meryem olarak anılıyor ancak diğer kaynaklarda bayanın ismi geçmiyor. İşte o bayan, bu romanın Servi Ninesi oldu. Olayın kayda geçmesini sağlayan yani komşusunun vefatından Kuşku duyup şikâyette bulunan ve olayın peşini bırakmayarak çıkabileceği en üst yargı makamına kadar çıkan da Yine Öbür bir bayan. Yani bir manada tarihimizde dayanışması kayda geçen birinci bayan. Olağan onun da ismi yok kayıtlarda. İşte o da öykünün Gülsüm’ü oldu. Özetle o iki bayana bir isim verebilmiş oldum ve dayanışmalarını büyütebilecek Öbür bayanlar Düş ettim… O yüzden bu öyküye verilebilecek Öbür hiçbir Ödül kadar manalı olamazdı.